दिपेन्द्र साह मंसिर ३ पर्सा ।
तराईमा बसोबास गर्ने मधेसी समुदायको सबैभन्दा ठुलो र महान पर्व छठको तयारी आजबाट उत्साहका साथ सुरु भएको छ । तर कोभिड १९ महामारीकै बिच छठ पर्ब मनाउनु पर्ने बाध्यता रहेकाले आसान्न छठ पर्ब मनाउने विषयलाइ लिएर पर्सामा स्थानीय प्रशासनले केहि आदेशहरु जारी गरेको छ । प्रमुख जिल्ला अधिकारी आस्मान तमांगको अध्यक्षतामा बसेको जिल्ला सुरक्षा समितिको बैठकले कोभिड संक्रमणको महामारी विद्यमान नै रहेका कारणले छठ पर्बमा हुने भिडभाड व्यवस्थापनका लागि केहि आदेशहरु जारी गरेको हो ।
Please accept YouTube cookies to play this video. By accepting you will be accessing content from YouTube, a service provided by an external third party.
If you accept this notice, your choice will be saved and the page will refresh.
स्थानीय प्रशासनले स्वास्थ्य सुरक्षाका मापदण्ड अपनाएर छठ पर्ब मनाउन जिल्लावासीसंग आग्रह गरेको छ । यसपालीको छठ पर्ब सकभर आ आफनै घरमा मनाउन आग्रह गरिएको भन्दै प्रमुख जिल्ला अधिकारी तमांंगले यदि छठघाटमै गएर मनाउनु पर्ने भए त्यस अवस्थामा स्वास्थ्य सुरक्षाको मापदण्ड अनिवार्य रुपमा पालना गर्न आग्रह गरिएको बताउनुभयो । दीपावलीसँगै हुने गोवर्द्धन पूजा पछि भोजपुरी संस्कृति अनुसार गोधन कुटेर त्यहाँबाट ल्याएको केराउ (भोजपुरी भाषामा बजडी) बहिनीहरुले भाईलाई खुवाएसँगै छठको तयारी सुरु भएको हो ।
ब्रतालुहरुले आज नजिकैको जलाशय वा घरमा नै नुहाइ चोखिएपछि शुद्ध शाकाहारी भोजन ग्रहण गर्छन् । यो विधिलाई स्थानीय भाषामा ‘नहा खा’ वा ‘नहाए खाए’ भनिन्छ । छठ पर्वमा चढाइने ठेकुवा, पुडुकिया, पुरी र खाजा मिठाईलगायतका लोकप्रिय प्रसादहरु पूर्ण शुद्धता हुनुपर्ने हुँदा माटोको चुल्हो नै नयाँ बनाएर पकाउने पनि गरिन्छ । पूर्णरुपले उपवास बसेका ब्रतालुले दोस्रो दिन अर्थात भोली बिहिबार साँझ लिपपोत गरिएको एक कोठामा केराको पात ओछयाएर त्यसमाथि प्रसादको रुपमा खिर, पुरी, केरा र मुला राखी मौन पुजा गर्छन् । जसलाई स्थानीय भाषामा खरना वा रसिआओ रोटी भन्छिन् ।
यो पूजा सम्पन्न भएपछि ब्रतालुले आफू पनि प्रसाद खान्छन् । परिवारजन, छरछिमेक एवम् पाहुनालाई समेत बाँडीने प्रचलन रहेको संस्कृतीक बिद उमाशंकर दुबेदी बताउछन । लोक आस्थाको छठ पर्वको तेस्रो दिन शुक्रबार बिहानदेखि गहुँ एवं चामलको शुद्ध पिठोबाट क्रमशः ठेकुवा, पुरी एवम् पुडुकिया बनाउँछन् । छठ पर्वको महत्वपूर्ण दिन हो जसको ब्रतालुलगायत सबैले व्यग्र प्रतिक्षा गरिरहेका हुन्छन् । प्रसाद तयार पार्ने कार्यमा मुख्य उपासकलाई परिवारजन र छरछिमेकले सहयोग गरिरहेका हुन्छन् । प्रसाद एवम् पूजन सामग्री तयार भएपछि घरको आँगनलाई अपराह्न लिपपोत गरी एवम् जल छर्केर चोख्याइन्छ ।
नांग्लो र ढाकीलाई फिजाएर त्यसभित्र ठेकुवा, पुडुकिया, पुरी खाजा, गेडागुडी, मौसमी फलफुल एवम् तरकारी राखिन्छ। घरमै एकपटक पुजा गरेपछि ती सबै सामग्रीलाई ढाकी (दउरा) मा राखेर बाँधि माथितिर एउटा दियो बालिन्छ । ब्रतालुको अगुवाईमा परिवारजन ढाकी एवम् अन्य विविध पुजन सामग्री बोकी छठको लोक गीत गाउँदै आफूलाई पायक पर्ने पोखरी वा नदी किनार गई पुजा अर्चना गर्ने गरिन्छ । नदि किनार वा घाटलाई पनि केराको बोट, दियो एवम् बत्तीले घाटलाई झकिझकाउ पारिएको हुन्छ । पूर्व निर्धारित पुजन थलोमा पुगेपछि ती सम्पूर्ण पुजन सामग्रीलाई पुनः फिजाएर राखिन्छ। नांग्लो, ढाकी र वरिपरि दियो तथा धूप बालिन्छ ।
त्यसपछि मुख्य ब्रतालु अस्ताइरहेको सूर्यतर्फ मुख फर्काइ जलाशयमा उभिन्छन् अनि सुर्य देव अथार्त दिनानाथ लाई अर्ख दिन्छ जसलाई स्थानीय भाषामा सभmीया घाट भन्निछ । यो साँझ घरदेखि घाटसम्म दिपावली मनाइन्छ । घाटमा कुस्ती, लोक नृत्य, नाटक मञ्चन एवम् विविध साँस्कृतिक कार्यक्रमको आयोजन हुन्छ । त्यसपछी छठ घाट वा घरमा कोशी पूजाको आयोजना गरिन्छ । कोशी पूजा प्रत्येक बर्तालुले गर्नुपर्दैन । भाकल गरेको बर्तालु कोशी पूजा गर्छन जहाँ छठ मान्ने अन्य बर्तालुहरुपनि आएर छठको गित गाउँछन् । कोशी पूजाको लागि उखुलाई एकआपसमा बाँधेर गोलो आकार बनाइन्छ र त्यसको छेउमा दियो बाल्ने गरिन्छ ।
त्यसपछी छठ पर्व चौंथो तथा अन्तिम दिन शनिबार बिहान ब्रतालुसहित सम्पूर्ण परिवार जलाशय किनारमा पुजन सामग्रीसहित भेला हुन्छन् । साँझकै विधिझैं बिहान उदाइरहेको सूर्यलाई सम्पूर्ण पुजन सामग्रीसहित त्यसमाथिबाट दूधरजलको अर्घय दिएपछि महापर्व छठको समापन हुन्छ । यसलाई भोरका घाट वा बिहनीयाके अर्घय भनिन्छ । छठपर्व समापनको अवसरमा समेत मुख्य ब्रतालु महिला र परिवारका अन्य महिला सदस्यले गीत गाउँदै एक अर्काको निधारमा सिन्दुरको टिका लाउँछन् । ब्रतालु एवं परिवारजनले पर्व समापनपछि बिहान घाटमा उपस्थिति दर्शनार्थीलाई गच्छेअनुरुपको प्रसाद बाड्दै अर्को वर्ष फेरी आउने बाचाकासाथ घर फर्कन्छन् । ३६ घण्टे निर्जल उपवासपछि घर फर्कि ब्रतालुले सादा भोजन ग्रहण गरेर उपवास तोडछन् ।
